سايت تفاسیر قرآنی اهل سنت به زبان فارسی

آیه تطهیر در تفاسیر اهل سنت (تفسیر آیه: 33 سوره احزاب)

‏وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا‏ (33)  احزاب

برای دانلود نسخه pdf اینجا کلیک کنید.

تفسیر نور:          گردآوری: آزاد ترسیمی از پیرانشهر

‏ و در خانه‌هاي خود بمانيد ( و جز براي كارهائي كه خدا بيرون رفتن براي انجام آنها را اجازه داده است ، از خانه‌ها بيرون نرويد ) و همچون جاهليّت پيشين در ميان مردم ظاهر نشويد و خودنمائي نكنيد ( و اندام و وسائل زينت خود را در معرض تماشاي ديگران قرار ندهيد ) و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و از خدا و پيغمبرش اطاعت نمائيد . خداوند قطعاً مي‌خواهد پليدي را از شما اهل بيت ( پيغمبر ) دور كند و شما را كاملاً پاك سازد . ‏

توضیحات: ‏ « قَرْنَ » : قرار بگيريد . بمانيد . اصل آن ( إقْرَرْنَ ) است و براي تخفيف راء اوّل را حذف و فتحه آن را به قاف منتقل كرده‌اند . مراد نهي از خروج زياد بي‌هدف است . « لا تَبَرَّجْنَ » :  ( نگا : نور / 60 ) . « الرِّجْسَ » :  ( نگا : مائده‌ / 90 ، انعام‌ / 125 ) . « أَهْلَ الْبَيْتِ » : زنان خانواده پيغمبر . واژه ( أَهْلَ ) منصوب به اختصاص ، و يا اين كه منادا است . « عَنكُمْ . . . يُطَهِّرَكُمْ » : تبديل ضميرهاي جمع مؤنّث به جمع مذكّر به خاطر لفظ ( أَهْلَ ) است ( نگا : هود / 73 ، طه‌ / 10 ، قصص‌ / 29 ) . ‏

تفسیر انوارالقرآن:

«و در خانه‌هايتان‌ قرار گيريد» اصل‌ «قرن‌»: «اقررن‌» بوده‌ است‌. يعني: شما زنان‌ پيامبر ص به‌ قرار و آرام ‌گرفتن‌ در خانه‌هاي‌ خويش‌ و بيرون‌ نشدن‌ از آن‌ ـ جز براي‌ حاجتي‌ ـ مأمور هستيد. شايان‌ ذكر است‌ كه‌ اداي‌ نماز در مساجد به‌شرط آن، از حوايج‌ شرعي‌ است‌ چنان‌كه‌ در حديث‌ شريف‌ آمده‌ است: «لا تمنعوا إماء الله‌ مساجد الله‌ وليخرجن‌ وهن‌ تفلات»

كنيزكان‌ خدا را از مساجد وي‌ منع ‌نكنيد و بايد در حالي‌ به‌ مسجد بيرون ‌روند كه‌ خوشبويي‌ استعمال‌ نكرده‌ باشند». در روايتي‌ آمده ‌است: «وبيوتهن‌ خير لهن: و خانه‌هايشان‌ برايشان‌ بهتر است‌». چنان‌كه‌ احاديث‌ ديگري‌ نيز تقويت‌كننده‌ اين‌ معني‌ است‌ كه‌ نماز زن‌ در خانه‌ وي، بهتر از نماز وي‌ در مسجد است‌.

«و مانند زينت‌نمايي‌ روزگار جاهليت‌ پيشين، زينت‌نمايي‌ نكنيد» تبرج: عبارت‌ از آن‌ است‌ كه‌ زن‌؛ تجمل، زينت‌ و زيبايي‌هاي‌ خود را كه‌ شهوت‌ مردان‌ را برمي‌انگيزد و ستر آن‌ بر وي‌ واجب‌ است، آشكار گرداند. قبل‌ از اسلام، زنان‌ در انظار بيگانگان‌ آرايش‌ مي‌كردند و زيبايي‌هاي‌ فتنه‌انگيز خود را براي‌ مردان‌ نامحرم‌ آشكار مي‌ساختند چنان‌كه‌ امروز در جاهليت‌ معاصر همين‌ كار را مي‌كنند.

«و نماز را برپا داريد و زكات‌ را بدهيد و از خدا و پيامبرش‌ اطاعت‌ كنيد» در هرآنچه ‌كه‌ مشروع‌ است‌ و در هر آنچه‌ كه‌ رسول‌ خدا ص شما را به‌ آن‌ ـ از امور دنيا دستور مي‌دهد. مخصوص‌ ساختن‌ نماز و زكات‌ به‌ يادآوري‌ و سپس‌ ذكر عام‌ تمام ‌طاعات‌ ديگر، براي‌ نماياندن‌ اين‌ حقيقت‌ است‌ كه‌ اگر كسي‌ بر نماز و زكات‌ پايبند باشد، خود اين‌ عمل، او را به‌ انجام‌ دادن‌ ديگر طاعات‌ وامي‌دارد «جز اين‌ نيست ‌كه‌ خدا مي‌خواهد تا پليدي‌ را اي‌ اهل‌ بيت‌ پيامبر از شما دور كند» يعني: اي‌ اهل‌بيت ‌نبوت‌! خداوندأ شما را به‌ تقوي‌ و طاعت‌ سفارش‌ كرده ‌است‌ تا گناه‌ و معصيتي ‌را كه‌ به‌ سبب‌ فروگذاشتن‌ اوامر و ارتكاب‌ منهيات‌ وي‌ روي‌ مي‌دهد و شرف‌ و عزتتان‌ را به‌ پليدي‌ مي‌آلايد، از شما دور گرداند «و تا پاك‌ گرداند شما را به ‌پاك‌كردني‌» از پليدي‌ها و زشتي‌هاي‌ گناهان‌.

اين‌ وصايا براي‌ زنان‌ پيامبر (ص) ، به‌معناي‌ آن‌ نيست‌ كه‌ همسران‌ ايشان‌ بر چنان ‌حالت‌ بدي‌ قرار داشته‌اند كه‌ اقتضاي‌ منع‌ آنان‌ را مي‌كرده‌ است‌ بلكه‌ مراد، واداشتنشان‌ به‌ فضايل‌ و ارزشهاي‌ برتر و والاتر است‌. شايان‌ ذكر است‌ كه‌ زنان ‌امت‌ نيز در لزوم‌ آراسته‌ شدن‌ به‌ اين‌ اخلاق‌ و عادات، تبع‌ زنان‌ پيامبر ص هستند.

به‌قول‌ ابن‌عباس، عكرمه، عطاء و سعيدبن‌ جبير، مراد از اهل‌بيت‌ ذكرشده‌ در اين‌ آيه: مخصوصا زنان‌ پيامبر هستند و حق‌ هم‌ همين‌ است‌ زيرا آيه‌ كريمه‌ درباره ‌آنان‌ نازل‌ شده‌است‌ و ماقبل‌ و مابعد اين‌ آيه‌ نيز درباره‌ آنهاست‌ و ذكري‌ از علي‌ و همسرش‌ فاطمه‌ و فرزندانش‌ حسن‌ و حسين‌ رضي‌الله عنهم‌ در اين‌ آيات‌ نرفته ‌است‌. اما ابن‌كثير مي‌گويد: «با آن‌كه‌ آيه‌ كريمه‌ مخصوصا درباره‌ زنان‌ پيامبر ص  نازل‌ شده‌ اما الزاما مراد اين‌ نيست‌ كه‌ فقط آنها در نامگذاري‌ به‌ «اهل‌ بيت‌» و درمفهوم‌ اين‌ خطاب‌ مورد نظر باشند نه‌ ديگران‌. ابن‌كثير اضافه‌ مي‌كند: حقيقتي‌ كه‌ در آن‌ هيچ‌كسي‌ كه‌ در قرآن‌ كريم‌ تدبر نمايد، شك‌ نمي‌تواند كرد اين‌ است‌ كه: زنان‌ رسول‌اكرم‌ ص همگي‌ مورد خطاب‌ اين‌ آيه‌ بوده‌ و در تحت‌ آن‌ داخل‌اند واهل‌بيت‌ رسول‌اكرم‌ ص به‌شمار مي‌روند زيرا سياق‌ كلام‌ با آنهاست‌».

تفسیرفی ظلال القرآن :

اسلام  وقتی که  ظهور کرد،  جامعۀ  عربی  را  - بسـان  جامعه های  دیگر  آن  زمان  - دید.  جامعۀ  عربی  به  زن  به  عنوان  وسیلۀ  لذّت  و  سیر کردن  غـریزه  نگاه  میکرد.  بدین  سبب  از  ناحیه  انسـانی  نگاه  پسـتی  به  زن  می انداخت  و  دیدگاه  بدی  درباره  او  داشت.

در  جامعه  نوعی  هرج  و  مرج  در  روابط  جنسی  دید.  نظم  و  نظام  خانواده  را  نابسامان  و  فروپاشیده  یـافت،  همان گونه که  قبلاً  در  این  سوره  بیان  آن گذشت.

گذشته  از  این  هرج  و  مرج،  و  از  آن  فروپاشی،  به  زن  نگرش  بدی  و  پستی  داشتند،  و  بد  ذوق  بودند،  و  تنها  به  بدنهای  لخت  توجّه  داشتند  و  اهتمام  میورزیدند،  و  به  زیبائی  والا  و  آرام بخش  و  پاک  نمینگریستند  و  اهمّیّت  نمیدادند  .  .  .  این  امر  در  اشعار  شعراء  جاهلی  پیدا  است  که  پـیرامون  بدن  زن  است،  و  به  زمـختترین  و  پلشتترین  جاهای  بدن  توجّه  می دادند،  و  با  زشتترین  معانی  به  بیان  آن  میپرداختند!

وقتی که  اسلام  ظهور کرد  دیدگاه  جامعه  را  در  حقّ  زن  بالا  برد،  و  جنبۀ  انسـانی  را  در  پـیوندهای  دو  جنس  مخالف  مورد  نظر  قرار  داد.  پیوند  زناشوئی  تنها  برای  سیر کردن  غریزه،  و  برطرف  نمودن  گرسنگی  جسمانی،  و  برای  خاموش کـردن  آتش  سـرکش گـوشت  و  خون  نیست.  بلکه  پیوند  میان  دو  موجود  زندۀ  انسان  نام  است  که  از  یک  جنس  بوده  و  همنوع  هسـتند،  و  میانشان  محبّت  و  مرحمت  و  مـهر  و  عطوفت،  و  در  تماسشان  آرامش  و  آسایش  است.  این  پیوند  دارای  هدفی  است  که  خدا  آن  را  در  آفـرینش  انسـان  قرار  داده  است،  و  آبادانی  زمین  را  بدان  مربوط  فرموده  است،  و  خلافت  انسان  برابر  قانون  یزدان  در  زمین  را  بر  آن  استوار  داشته است.

همچنین  اسلام  به  روابط  خانوادگی  پرداخت،  و  خانواده  را  پایۀ  بنیادین  نظم  و  نظام  اجتماعی کـرد،  و  آن  را  کودکستانی  بشمار  آورد كه  در  آن  نسلها  پدید  میآیند  و  رشد  و  نموّ  مینمایند  و  پا  به  پا  میروند  و  پلّه  پـلّه  اوج  میگیرند  و  مدارج  زندگی  را  طیّ  میکنند.  اسـلام  تضمینهای  حمایت  و  حفاظت  این کودکستان  را  بیشتر  و  بیشتر  مینماید،  و  در  راه  پاک  و  پاکیزه  نگاه  داشتن  آن  از  هر گونه  احساسها  و  جهان بینی هائی که  فـضای  آن  را  بیالاید کوشش  میکند  و  به  تلاش  می ایستد.

قانونگذاری  برای  خـانواده  بخش  زیـادی  از  قانونگذاریهای  اسلام  را  به  خود  اختصاص  میدهد،  و  گسترۀ  قابل  ملاحظهای  از آیات  قرآن  را  دربر  میگیرد.  در کنار  قانونگذاری،  رهنمود  مستمرّی  به  تقویت  ایـن  قاعدۀ  اصلی  است،  قاعدهای  که  جامعه  بر  آن  استوار  و  پایدار  میگردد،  به ویژه  در  مسألهای که  به  پاکی  روحی،  و  به  نظافت  روابط  دو  جنس،  و  به  مصون  و  محفوظ  داشتن  روابط  آن  دو  جنس  از  هر گونه  آلودگی  و  هرزهدرائی  و  نابهنجاری،  و  زدودن  آن  روابط  از  جهش  و  پرش  شهوانی،  حتّی  در  تـماسهای  سره  جسـمانی،  مربوط  میگردد.

در  این  سوره،  نـظم  و  نـظام  اجتماعی،  و کارهای  خانوادگی، گسترۀ  فراخی  و  بخش  عظیمی  را  به  خود  اخـتصاص  میدهد.  در  ایـن  آیـاتی که  ما  بدانها  میپردازیـم،  سخنی  با  همسران  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  زده  مـیشود، 

و  ایشـان  رهنمود  میگردند  به  چگونگی  رفتاری که  با  مردمان  خواهند  داشت،  و  خویشتن  را  چگونه  باید  نپایند  و  چگونه  رفتار  نـمایند،  و  با  خدا  چگونه  باید  بـاشند.  رهنمودی  است که  خـدا  در  آن  بدیشان  میفرماید:

(إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً) (33) 

خداونـد  قطعاً  مـیخواهـد  پـلیدی  را  از  شما  اهـل  بـیت  (پیغمبر)  دور  کند  و  شما  را  کاملاً  پاک  سازد.

بیائید  با  یکدیگر  به  وسائلی  بنگریم که  نـاپاکی  را  میزدایند،  و  وسائلی  را  مشاهده  نمائیم که  پاکی  را  به  وجود  میآورند،  وسائلی که  یزدان  سبحان  از  آنـها  با  همسران  پیغمبر  صلّی الله عليه واله وسلّم سخن  می گوید،  و  ایشـان  را  بدانها  میخواند.  آنان که  اهل  بیت  هستند،  و  هـمسران  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم و  پاکترین  زنانی  هستند که  زمین  ایشان  را  به  خود  دیده  است.  معلوم  است که  زنان  دیگر  به  این  وسائل  نیاز  بیشتری  از  خانمهائی  دارنـد که  در کنف  حـمایت  پیغمبر  خـدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم و  در  خـانۀ  والای  او  زیستهاند.

خداوند بزرگوار همسران پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم را  به  مقام  بالا  و  مكانت  والائی  توجّه  میدهد که  از  آن برخوردارند.  و  برتری  ایشان  را بر همۀ زنان  ديگر  بیان و  بدیشان  گوشزد  میفرماید، و  امتیاز  آنان را  در  میان  زنان  جهان  بیان  مینماید.  این  مقام  والا  و  این  امتیاز  بالا  وقتی  بر  ایشان  محفوظ  و  بدیشان  اختصاص  دارد  اگر  حقّ  ایـن  مقام  و  این  امتیاز  را  به  تمام  و کمال  مراعات  بدارند  و  برابر  مقضیات  آن  عمل  بکنند:

(يَا نِسَاء النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَيْتُنَّ ).

ای همسران پیغمبر! شما (در  فضل و  شرف)  مثل  هیچ  یک از  زنان  (عادی مردم)  نیستید. اگر  پرهیزگار  باشید.  

شما  مثل  هیچ  یک  از  زنان  نیستید  اگرپ رهیزکار  باشید  ...  چه  شما  در  مکانت  و  منزلتی  هستید که کسی  با  شما  در  آن  شرکت  ندارد  و  بدان  نمیرسد،  و  شما  هم کسی  را  در  آن  شرکت  نمیدهید  و  بدانجا  نمیرسانید.  ولی  ایـن  مکانت  و  مـنزلت  در  پـرتو  تقوا  و  پـرهیزگاری  دست  میدهد  و  ماندگار  میماند.  مسأله  تنها  نزدیکی  و  قرابت  با  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  نیست.  بلکه  باید  حـقّ  و  حقوق  ایـن  نزدیکی  و  قرابت  را  در خویشتن  مراعات کنید  و  پـاس  آن  را  بدارید.

این  حقّ  و  حقوق  حتمی  و  قاطعانهای  است که  این  آئین  بر  آن  استوار  و  ماندگار  میماند،  و  پیغمبر  خدا  صلّی الله عليه واله وسلّم   آن  را  مقرّر و  بیان  میفرماید،  بدان  هنگام که  اهل  و  خویشان  خود  را  فریاد  میدارد که  مکانت  و  مـنزلت  خویشاوندی  ایشان  با  او  آنان  را گول  نزند.  چه  او  اصلاً  نمیتواند  برایشان  در  پیشگاه  یزدان کاری  بکند:

(يا فاطمة ابنة محمد . يا صفية ابنة عبد المطلب . يا بني عبد المطلب . لا أملك لكم من الله شيئا . سلوني من مالي ما شئتم ). [1]

  ای  فاطمه  دختر  محمّد!  ای  صفیه  دختر  عبدالمـطّلب!  ای  پسـران  عبدالمطّلب!  مـن  در  پیشگاه  خدا  بـرای  شما  نـمیتوانـم  کاری  بکنم.  از  دارائـی  و  ثروتم  هـر چـه  را  میخواهید  از  من  درخواست  نمائید.

در  روایت  دیگری  آمده  است:

(يا معشر قريش أنقذوا أنفسكم من النار . يا معشر بني كعب أنقذوا أنفسكم من النار . يا معشر بني هاشم أنقذوا أنفسكم من النار . يا معشر بني عبد المطلب أنقذوا أنفسكم من النار . يا فاطمة بنت محمد أنقذي نفسك من النار . فإني والله لا أملك لكم من الله شيئا , إلا أن لكم رحما سأبلها ببلالها " .).[2]

ای  گروه  قریش  خویشتن  را  از  آتش  برهانید.  ای  گروه  بنی كعب  خـویشتن  را  از  آتش  برهانید.  ای  گروه  بنی هاشم  خویشتن  را  از  آتش  برهانید.  ای  گروه  پسران  عـبدالمطّلب  خویشتن  را  از  آتش  بـرهانید.  ای  فـاطمه  دختر  محمد  خود  را  از  آتش  برهان.  زیـرا  مـن  بـه  خدا  سوگند  در  پیشگاه  خدا  نمیتوانم  برای  شما  کاری  بکنم.  تنها  چیزی  که  هست  این  است  شما  بـا  مـن  صلۀ  رحم  دارید  و  آن  چنان  که  لازم  است  آن  را  مراعات  میدارم  و  حقّ  آن  را  بجای  می آورم.

بعد  از  آن که  خداوند  مکانت  و  مـنزلت  همسران  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم را  بیان  میفرماید،  مكانت  و منزلتی که  با  حـقّ  و  حقوق  لازمـهاش  بـدان  مـیرسند که  تقوا  و  پرهیزگاری  است،  وسـائلی  را  بیان  میدارد که  خدا  میخواهد  با  آنها  ناپاکی  و  پلیدی  را  از  اهل  بیت  به  دور  نماید  و  ایشان  را کاملاً  پاک  و  پاکیزه  بدارد:

(فلا تخضعن بالقول , فيطمع الذي في قلبه مرض). 

صدا  را  نـرم  و  نـازک  نکنید  (و  بـا  اداء  و  اطـواری  بـیان  ننمائید)  که  بيماردلان  چشم  طمـع  به  شما  بدوزند.

خداوند  ایشان  را  نهی  می كند  از  این که  با  مردان  بیگانه  سخن  بگویند  به گونهای که  در  تـن  صـدا  و  آهـنگ  و  نوای کلام  ایشان  نرمی  و  نازکی  باشد.  یعنی  نباید  با  ناز  و کرشمه  سخن  بگویند.  چه  ناز  و  غنجه  هوسهای  مردان  را  برمیانگيزد  و  غریزههایشان  را  تحریک  میکند،  و  بیماردلان  را  به  طمع  میانـدازد  و  هوسهایشان  را  به  هیجان  و  تکان  میافکند! 

آن  زنانی  که  خدا  ایشان  را  این گونه  برحذر  میدارد  چه  کسـانیند؟  آنـان  همسران  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  و  مـادران  مؤمنانند.  آن  خانمهائی  هستند که  فوراً  متبادر  به  ذهـن  مـیشود که  هیچ  طمعکاری  بديشان  چشـم  طمع  نمیدوزد،  و  هیچ  خاطر  بیماری  به  سویشان  بـال  و  پـر  نـمیگشاید.  در کـدام  روز  و  روزگـاری  هـمچون  برحذرداشـتی  و  دوربـاشی  در  میرسد؟  در  روزگار  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  و  در  روزگار  دستۀ  برگزیدۀ  بشریّت  و  گلهای  سرسبد  تمام  قرون  و  آثار  .  .  ،  و لیکن  خدائی  که  مردان  و  زنان  را  آفریده  است  میداند که  در  صدای  زن  بدان  هنگام که  نـاز  و کـرشمه  و  غـنجه  مـیکند،  و  واژهها  را  نازک  میگرداند،  چیزی  وجود  دارد  که  آنـی  دارد  و  طمع  و  آز  را  در  دلهائی  برمیانگیزد،  و  فتنه  و  آشوبی  در  دلهائی  به  پا  میکند.  خدا  مـیکند  دلهای  بیماری که  برانگیخته  و  تحریک  میگردند  و  چشم  طمع  نمیدوزند.  در  هر  عصر  و  زمانی  وجود  دارند،  و  در  هر  محیطی  یافته  میشوند،  و  در  برابر  هر  زنی  چنین  حال  و  وضعی  را  پیدا میکنند،  هر چند  این  زن  همسر پیغمبر  بزرگوار  صلّی الله عليه وآله وسلّم  و  مادر  مؤمنان  باشد.  رهائی  از ناپاکی  و  پلیدی،  و  نجات  از کثافت  و  آلودگی  دست  نـمیدهد،  مگر  وقتی که  اسباب  و  وسائل  تحریکآمیز  از  بنیاد  منع  و  قدغن گردد  و  از  سر  راه  برداشته  شود.

راستی  دربارۀ  جامعهای که  امروزه  در  آن  بسر  میبریم  باید  چه  گفت  و کرد؟!  ما  در  روزگار  ناپاک  و  پسـتی  هستیم.  در  این  زمانه  فتنهها  به  هیجان  درمیآید،  و  شهوتها  برانگیخته  میشود،  و  فتنهها  برپا  میگردد،  و  هوسها  تنوره  مـیزند،  و  حـرصها  و  آزهـا  به  پـرواز  درمیآید  و  بال  و  پر  میگیرد!  چه  چیز  بر  سر  ما  میآید  در  این  فضائی که  همه  چیز فـتنه  را  برمیانگیزد،  و  شهوت  را  به  جنبش  و  تکان  درمیافکـند،  و  غـریزه  را  بیدار  میسازد،  و  آتش  شعلهور  جنسی  را  دامن  میزند؟  کارمان  به کجا  میکشد  در  این  جامعه  و  در  این  عصر  و  در  این  فضائی که  زنان  در  نغمه ها  و  آواها  و  آهنگهای  سخنانشان  نـاز  میکنند  و کرشمه  مـیفروشند،  و  در  صداهایشان  خود  را  لوس  و  ملوس  میکنند  و  زنـانگی  خویشتن  را  در کلامشان  به  دیگران  نشـان  مـیدهند،  و  همۀ  فتنهگریهای  زنانگی،  و  همۀ  نداهای  جنسی،  و  همۀ  آتشهای  شهوتها  و  هوسها  را گرد  میآورند،  و آنـها  را  در  صداها  و  نغمههای  سخنانشان  طنینانداز  مـیکنند؟  این  چنین  زنانی  کجا  و  پاکی کجا؟  اصلاً  چگونه  ممکن  است که  پاکی  در  همچون  فضای  آلودهای  بال  و  پر  بزند  و  به  پرواز  درآید،  در  حالی كه  زنان  با  اندامهایشان  و  حرکاتشان  و  صداهـایشان  آن  نـاپاکی  و  آلودگی  را  تشکیل  میدهند که  یزدان  میخواهد  آن  را  از  بندگان  گزیدهاش  بزداید؟!

(وَقُلْنَ قَوْلاً مَّعْرُوفاً) (32) 

و  به  صورت  شایسته  و  برازنده  سخن  بگوئید  (بـدان  گونه  که  مورد  رضای  خدا  و  پیغمبر  او  است).

خداوند  بزرگوار  پـیشتر  همسران  پـیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  را  از  سخنان  با  ناز  و کرشمه  و  غنجه،  و  با  لهجۀ  نـازنازان  و  غمزهکنان  نهی  فرمود،  و  بدیشان  در  این  بخش  دستور  داده  است  که  سخنانشان  دربـارۀ  کـارهای  پسندیده  و  خوب  باشد  نه کارهای  ناپسند  و  زشت.  زیرا  موضوع  سخن  نیز  میتواند  بسان  لهجۀ  سخن،  دیگران  را  به  طمع  اندازد  و  به  بددلی  بخواند.  میان  زن  و  مرد  بیگانه  نباید  لهجۀ  نازنازان  و کرشمهکنان،  و  ایماء  و  اشاره،  و  یاوه  و  شوخی،  و  بازی  و  مزاح  باشد،  تا  دور  یا  نزدیک  راهی  برای  چیزی  باز  نشود که  در  فراسوی  آن  نهفته  است.  یزدان  سبحان که  آفریدگار  انسانها  است  و  بس  آگاه  از  آفریدگان  خود  و  از  سرشت  ایشـان  است،  او  است  کـه  همچون  سخنی  را  خطاب  به  مادران  پاک  مؤمنان  میگوید  تا  آن  را  در گفتگوی  با  اهل  زمان  خود که  بهترین  زمانها  به  طور کلّی  است  رعایت کنند.

(وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ ).

و  در  خانه های  خود  بمانید  (و جز  برای  کارهائی  که  خدا  بيرون  رفتن  برای  انجام  آنها  را اجازه  داده  است، از  خانه ها  بیرون  نروید).

«قَرْنَ»  از  وَقَرَ  یَقِرُ  است کـه  به  مـعنی  سـنگین  شـد  و  استقرار  پذیرفت  میباشد. [3]این  دستور  هم  بدین  معنی  نیست که  زنان  در  خانه  بنشینند  و  اصلاً  از  آنجا  بیرون  نروند.  بلکه  اشارۀ  زیبائی  است  بدین  امر كه  خانه  در  زندگانی  زنان  اصل  است،  و  خانه  مقرّ  و  مکان  ماندگاری  آنان  است،  و  سوای  آن  استثنائی  و  موقّتی  است  و  هـر  وقت  پیش  آمد  نباید  در  آنجا  لنگر  بیندازند  و  قـرار  و  آرام  بگیرند.  بلكه  مکان  موقّتی  است  و  به  اندازۀ  نیاز  در  آنجا  باید  ماند  نه  بیش  از  آن.

خانه  محلّ  همایش  و  جایگاه  پسندیدۀ  زن  است،  محلّ  و  جایگاهی  است که  زن  در  آن  خود  را  آن  چنان که  هست  و  خدای  بزرگوار  برای  او  خواسـته  است  مـییابد.  نــه  پریشان  حال  و  پریشان  روزگار  میشود،  و  نه  منحرف  و  آلودهدامان  میگردد.  خسته  و کوفته  در  غـیر  وظـیفهای  نمیشود که  خدا  او  را  به  طور  سرشتی  برای  انجام  آن  آماده  و  آراسته  فرموده  است.

«اسلام  برای  این که  فضای  خانه  را  آماده  و  آراسته کند،  و  در  خانه  برای  نورستگان  و  نوباوگان  رعایت  و  عنایت  را  مهیّا  و  میسّر گرداند،  بر  مـرد  نفقه  را  واجب  نموده  است،  و  تهیّۀ  هزینه  را  بر  دوش  او  انداخته  است،  تا  بـه  مادر  فرصت  تلاش،  و  وقت  لازم،  و  آرامش  خاطری  داده  شود که  در  سـایۀ  آن  بتواند  بر  نورستگان  و  نوباوگان،

یا  به  عبارت  دیگر  بر  جوجگانی که  به  تازگی  موی  درآوردهاند  و  بال  و  پری  پیدا کردهاند،  نظارت  کند  و  در  نگهداری  آنان  بکوشد،  و  از  ديگر  سو  در  سـایۀ  هـمچون  فرصت  و  وقت  و  آرامش  خـاطری  خانه  جایگاهی  شود که  نظم  و  نظام  و عطر  و عبیر  و  خوشی  و  آرامش  خود  را  داشته  باشد.  چه  مادری که  بـا کسب  و  کار  خسته  و  درمانده  میگردد،  و  به  مقتضيات کار  لاغر  و  شکسته  میشود،  و  به  غـل  و  زنـجیر  اوقـات  معیّن  حضوری  درمیآید که  همۀ  تاب  و  توان  او  را  به  خـود  اختصاص  میدهد  و  بالأخره  به  قید  و  بند  افعال  و  اعمال  مشخّص  ناسازگار  با  سرشت  خدادادیش  کشیده  میشود،  ممکن  نیست  بتواند  فضا  و  عطر  مناسب  خانه  را  به  خانه  ببخشد،  و  ممکن  نیست  به کودک  نـوزاد  خانه  حـقّ  و  حقوق  واقعی  او  را  بدهد  و  از  او  چنان که  باید  مواظبت  و  مراقبت  نماید.  محلّهای  نگاهداری کودکان  زنان کارگر  و کـارمند  هـم  فـضائی  بیش  از  فـضای  هتلها  و  مسافرخانهها  ندارد،  و  در  آنجاها  آن  عطر  و  عبیری  پخش  نمیگردد که  در  خانه  به  مشام  مـیرسد  و  جـان  میبخشد.  حقیقت  خانه  پدیدار  و  نمودار  نمیآید  مگـر  زنی  آن  را  بيافریند  و  در  آن  بنشیند.  بوی  خوش  خانه  پخش  نمیشود  مگر  این که  همسری  آن  را  بپراکند،  و  مهر  و  عطوفت  خانه  پدیدار  و  نمودار  نمیآید  مگر  این  که  مادری  عهدهدار  خانه  گردد.  زن  یا  همسر  یا  مادری  که  وقت  خود  را  و  تاب  و  تـوان  خود  را  و  نشاط  و  فعّالیّت  روحی  خود  را  صرف  کار کردن  در  بیرون  از  خانه  میکند،  در  فضای  خانه  جز  درماندگی  و  خستگی  و  ملولی  و  رنجوری  ندارد  و  بدان  نمیبخشد.

بیرون  رفتن  زن  برای کار کردن  بلای  خانه  است  و  چه  بسا  ضرورت  و  ناچاری  آن  را  پدید  آورد  و  زن  را  وادار  بدان کند.  ولی  مردمان  خودشان  توانا  بوده  و  بتوانند  از  آن  اجتناب کنند  و  بپرهیزند  و  به  دلخواه  آن  را  برگزینند  و  در پيش گیرند،  این  امر  نفرینی است  که گریبانگیر  جانها  و  دلها  و  خردها  میگردد  در  قرون  و  اعصاری که  قرون  و  اعصار  واپسگرائی  و  سـرنگونی  و  شـرارت  و  ضلالت  است»[4].  

و  امّا  بیرون  رفتن  زن  برای  غیر کـار،  بیرون  رفتن  او  برای گشت  و گذار  با  مردان  و  اختلاط  با  ایشان،  و  برای  رفــتن  بـه  تـفرّجگاهها  و  جایگاههای  سرگرمیها  و  خوشگذرانیها،  و  برای  پـلکیدن  در  بـاشگاهها  و  در  مجالس گـردهم آئیها،  و  .  .  .  ایـن  نوع  بیرون  رفـتنها  سرنگون  شـدن  به  لجنزاری  است کـه  بشـر  را  به  چراگاههای  چهارپایان  برمیگرداند.

زنان  در  زمان  حیات  پیغمبر  خدا  صلّی اله عليه وآله وسلّم  برای  نثار  بیرون  میآمدند،  و  شـرع  اینان  را  از  ایـن کار  بـازنمیداشت.  و لیکـن  آن  روز  و  روزگـار،  روز  و  روزگار  عفّت  و  پاکدامنی  و  تقوا  و  پرهیزگاری  بود.  زن  برای  نـماز  پـوشیده  بیرون  مـیآمد  و کسی  او  را  نمیشناخت،  و  مکانی  از  مکانهای  فتنهانگیز  او  پدیدار  و  نمایان  نمیشد. 

با  وجود  این  بعد  از  وفات  پیغمبـر  خدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم  عائشه  -  رضی الله عنها  -  دوست  نـمیداشت  زنان  برای  نماز  هم  بيرون  بیایند!

در  صحیح  مسلم  و  بخاری  نیز  آمده  است که  عـائشه  -  رضی الله عنها  - گفته  است:  زنان  مؤمنان  در  نماز  صبح  حاضر  میآمدند  و  با  پیغمبر  خدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم  نماز  را  بجای  میآوردند  و  سپس  برمیگشتند،  در  حالی که  چادرهای  خود  را  بر  خویشتن  میانداختند  و  به  سبب  تاریکی  شناخته  نمیشدند.

در  صحیح  مسلم  و  بخاری  باز  هم  آمده  است که  عائشه  -  رضی الله عنها  - گفته  است:  اگر  پیغمبر  خدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم  میدید  که  زنان  چه  می کنند،  ایشان  را  از  حضور  در  مسـاجد  بازمیداشت،  همان گونه  که  زنان  بنیاسرائیل  بازداشته  شده اند!

در  روزگار  عائشه  -  رضی الله عنها  -  زنان  چه  کردهانـد؟  چه  چیز  ممکن  است  بکنند  تا عائشه- رضی الله عـنها  -  معتقد  شود  پیغمبر  خدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم اگر  این  را  میدید  ایشان  را  از  حضور  در  مساجد  برای  ادای  نماز  بازمیداشت؟!  آنچه  در  زمان  عائشه  -رضی الله عنها  -  بوده  است کجا  و  آنچه  ما  در  زمان  خود  میبینیم کجا؟!

(وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى ).

و  همچون  جاهلیّت  پیشین  در  میان  مردم  ظاهر نشوید  و  خودنمائی  نکنید  (و  انـدام  و  وســائل  زینت  خود  را  در  معرض  تماشای  دیگران  قرار  ندهید).

این  امر  وقتی  است که  ناچار  باید  بیرون  رفت،  و  پس  از  مـاندن  در  خانهها  ضرورت  خروج  از  مـنازل  پـیش  میآید.  زن  در  دورۀ  جاهلیّت  در  مـیان  مردمان  ظـاهر  میشد  و  خودنمائی  میکرد.  ولی  تمام  تصویرها  و  شكلهائی که  دربارۀ  ظاهر  شدن  و  خودنمائی  کردن  زن  در  دوران  جاهلیّت  پیشین  روایت  میگردد،  ساده  یا  موقّر  بشمار  میآیند  زمانی که  با  ظاهر  شـدن  و  خودنمائی  کردن  زنان  روزگار  مـا  سـنجیده  میشوند  و  مقایسه  میگردند،  یعنی  روزگار  جاهلیّت کنونی  ما!

مجاهد گفته  است:  زن  بیرون  میآمد  و  در  میان  مردان  رفت  و  آمد  میکرد.  این کار  ظاهر  شدن  و  خودنمائی  کردن  دورۀ  جاهلیّت  بشمار  آمده  است.

قتاده گفته  است:  زنان  با  ناز  و کرشمه  و  لنجه  و  عشوه  میخرامیدند،  و  خداوند  بزرگوار  از  آن  نهی  فرمود.  مقاتل  پسر  حیّان گفته  است:  ظاهر  شـدن  و  خودنمائی  کردن  این  بود که  زن  روسری  بر  سرش  میانداخت  ولی  آن  را  محکم  نمی بست  و  جواهرات  و  زیـنتآلات  و  گوشوارهها  و گردنش  را  بدین  سو  و  بدان  سو  میگرداند  و  میچرخاند  و  همۀ  ایـنها  نمایان  میگردید  و  دیده  میشد.  ظاهر  شدن  و  خودنمائی کردن  همین  بود!

ابن کثیر در  تفسیر  خود گفته  است:  زنی  از  زنان  از  میان  مـردان  میگذشت  در  حالی که  سینهاش  را  لخت  و  پدیدار  میکرد  و  چیزی  آن  را  نمیپوشاند.  گـاهی  گردنش  و کاکلها  و گوشوارههایش  را  نیز  نشان  میداد.  این  بود که  حدا  به  زنان  مؤمن  دستور  فرمود که  سیماها  و  احوال  و  اوضاع  خود  را  بپایند  و  پنهان  نمایند.

اینها  صورتها  و  شعلهای  خوآارائی  و  خـودنمائی  در  جاهلیّتی  است  كه  قرآن  مجید  به  چارهجوئی  آنها  پرداخته  است،  تا  جامعه  اسلامی  را  از  پیامدها  و  آثار  آنها  پاك  بدارد،  و  انگيزههای  فتنه  و  فساد  را  از  آن  به  دور  نماید،  و  عوامل  گمراهی  را  از  سر  راه  آن  بردارد،  و  عادات  و  آداب  و  جـهان بینی ها  و  اندیشه ها  و  بینشهای  جامعۀ  اسلامی  را  بالا  برد،  و  ذوق  آن  را  والا  گرداند.  

می گوئيم : ذوق... چه ذوق آدمی كه شيدای زيبائيها و دلربائیهای  تن  لخت  میگردد  يك  ذوق  زمخت  ابتدائی  است.  بدون  شكّ  همچون  ذوقی  پائینتر  از  ذوقی  است  كه  شیدای  جمال  متین  حشمت  و  وقار  میگردد،  جمالی كه اشاره به جمال روحی، و جمال عفّت، و جمال  احساسها  و  ادراكها  و  فهمها  و  شعورها  دارد.

اين مقياس و معيار، در شناخت اوجگيری سطح بشری و ترقّی آن به اشتباه نمی رود، و راه خطا نمی پويد. زيرا حشمت و وقار زيبا است و زيبائی آن حقيقی و والا است،  و لیكن  دارندگان  ذوق  زمخت  جاهلی  آن  را  درك  و  فهم  نمیکنند،  آن  کسانی  که  جز  زیبابی  گوشت  لخت  را  نمیبینند،  و  جز  صدای  گوشت  پدیدار  را  نمیشنوند!  نصّ  قرآنی  به  خودآرائی  و  خودنمائی  جاهلیّت  اشـاره  می كند ، و پيام می دهد و اشاره می نمايد كه اين خودآرائی  و  خودنمائی  از  جملۀ  بازماندههای  جاهلیّت  است،  جاهليّتی  كه  هر كس  عصر  آن  را  پشت  سر  گذاشته  جهان بینی ها  و  آرمانها  و  بینشهای  جاهلیّت  فراتـر  رفته  باشد،  خویشتن  را  بالاتر  از  آن  میداند  و  والاتر  از  آن می گيرد.

جاهلیّت  تنها  یک  دورۀ  معيّن  از  زمان  نـیست.  بلكه  جاهليّت  يک  حالت  اجتماعی  معيّنی  است  كه  جهان بینی ها  و  اندیشه های  معیّنی  دربارۀ  زندگی  دارد.  ممكن  است  این  حالت  و  این  جهانبينی  در  هر  زمانی  و  در  هر  مكانی  یافته  شود  و  پدید  آید  و  دالّ  بر  وجود  جاهلیّت  گردد،  هر كجا و هر آن كه اين حالت و اين جهان بينی باشد.

با  توجّه  بدین  مقیاس  و  بدین  معیار  مـیفهمیم  و  درک  می کنیم که  ما  اکنون  در  دورۀ  جاهلیّت  کوری  هستـم،  جاهلیّت  کوری که  احساس  زمخت  و  جهانبینی  حیوانی  دارد،  و  در  شناخت  بشریّت  به  پائینترین  پلّه  فرو افتاده  است.  همچنین  خواهیم  دانست که  هـیچ گونه  پاکی  و  پاکیزگی  و  خیر  و  برکتی  در  جامعه ای  نيست كه اين گونه زندگی می كند، و از وسائلی بهره نمی جويد كه انسان را  به   پاکی  و  پاکیزگی  میرسانند،  وسائلی که  خداوند  آنها  را 

ابزار  راه  بشریّت  به  سوی  تمییز  شدن  از  ناپاکـی،  و  نجات  از  جاهلیّت  پیشین کرده  است،  و  استفادۀ  از  آنها  را  پیش  از  هر کس  دیگری  بر  عهدۀ  اهل  بیت  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  انداخته  است،  با  وجود  این کـه  اهل  بيت  او  پـاک  و  درخشان  و  تمییز  بودهاند  و  هیچ گونه  آلودگی  و  ناپاکی  نداشته اند.

قرآن  مجید  زنان  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم را  بدان  وسائل  رهنمود  میسازد،  و  آن گاه  دلهایشان  را  با  خدا  پيوند  میدهد،  و  چشمانشان  را  بدان  افق  درخشان  و  رخشانی  مـیدوزد  که  از  آنجا  نور  میطلبند،  و  از  آنجا  برای  بالا  رفتن  از  پلّههای  آن  افق  درخشان  و  رخشان  مدد  میجویند:

(وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ).

و نماز  را  برپا  داریـد  و  زکات  را  بـپردازیـد  و  از  خدا  و  پیغمبرش  اطاعت  نمائید.  

عبادت  و  پرستش  خدا  بر کنار  از  رفـتار  اجـتماعی  یـا  اخلاقی  در  زندگی  نیست.  بلکه  عبادت  و  پرستش  او  راه  اوج گرفتن  و  بالا  رفتن  بـدان  سـطح  است،  و  تـوشه  و  زادی  است که  راهــرو  راه  را  با  آن  طیّ  مـیکند  و  می پیماید.  باید که  پیوند  با  خدا  باشد،  پیوندی که  از  آن  مدد  و  یاری  و  توشه  و  زاد  میرسد.  باید که  پـیوند  با  خدا  باشد،  پیوندی که  دل  را  پاکیزه  مـیدارد  و  آن  را  طـهارت  و  پاکی  میبخشد.  باید که  پیوند  با  خدا  باشد،  پیوندی که  شخص  با  آن  بر  عرف  و  عادت  مردمان  و  بر  آداب  و  رسوم  جامعه  و  بر  فشار  محیط  اوج  میگیرد  و  برتر  میرود،  و  احساس  میکند  و  پی  میبرد که  او  راهیابتر  و  والاتر  از  مردمان  و  جامعه  و  محیط  است،  و  سزاوار  است  او  دیگران  را  به  سوی  نوری  رهنمود  سازد  که  آن  را  میبیند،  نه  این که  دیگران  او  را  به  سوی  تاریکیها  و  جاهلیّتی  برانند  و  رهنمود گردانند که  زندگی  در  آن گم  میگردد  و  غرق  میشود،  هر  زمان  که  زندگی  از  راه  خدا کج گردد  و  منحرف  شود.

اسلام  یگانی  است  که  شعائر  و  مراسم  و  آداب  و  اخلاق  و  قوانين  و  مقرّرات  و  ضوابط  را گرد  میآورد  .  .  .  همۀ  آنها  را  در  چهارچوب  و  قلمرو  عقیده  جمعآوری  می کند  و  همایش  میبخشد،  و  هر یک  از  آنها  نقشی  دارد  و  آن  را  در  تحقّق  بخشيدن  و  پیاده کردن  ایـن  عقیده  اداء  و  بازی  میکند،  و  همۀ  آنها  در  رویکرد  یگانهای  همگام  و  هماهنگ  میشوند  و  همسو  به  یک  جهت  میروند.  با  همچون گردهمآئی  و  هماهنگی،  هستی  همگانی  این  آئین  برجا  و  برپا  میماند،  و  بدون گردهمآئی  و  هماهنگی،  این  هستی  استوار  و  ماندگار  نمیماند.

بدین  خاطر  به  برپای  داشـتن  نـماز،  و  دادن  زکات،  و  اطاعت  از  خدا  و  پیغمبرش،  دستور  داده  شـده  است  و  فرمان  صادر گردیده  است.  این  دستور  و  فرمان،  واپسین  رهنمودها  و  رهنمونهای  احساسی  و  اخلاقی  و  رفتاری  است که  خطاب  به  اهل  بیت  بزرگوار  صـادر  مـیشود.  زیرا  چیزی  از  این  رهنمودها  و  رهنمونها  بدون  عبادت  و  اطاعت  برجا  و  برپا  نمیماند  .  .  .  همۀ  اینها  هم  دارای  حکمت  و  قصد  و  هدفی  است  و  بس:

(إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً) (33)

خداونـد  قطعاً  مـیخواهـد  پلیدی  را  از  شـما  اهـل  بـیت  (پیغمبر)  دور  کند  و  شما  را  کاملاً  پاک  سازد.

در  لابلای  این  سخن  پیامهای  فراوانی  است.  همۀ  آنـها  والا  و  مهرانگیز  و  دلنوازند.

خداوند  ایشان  را  «اهل  بیت«  مینامد  بدون  این که  بیت  را  موصوف  یا  مضاف  به  چیزی  کند.  انگار  ایـن  خـانه،  یگانه  «بیت»  یعنی  خانه  در  این  جـهان  و  سزاوار  ایـن  صفت  است.  اگر گفته  شود:  «بیت»  معرفه گردیده  است  و  معیّن  و  توصیف  شده  است،  و  به کعبه  نیز  بیت الله گـفته  شده  است،  و  بیت،  و  بیت الحرام  نامیده  شـده  است.  در  این  صورت،  تعبیر  از  خانه  پیغمبر  خدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم  با  بیت  بیانگر  تعظیم  و  تکریم  و  اختصاص  و  افتخار  است.

خدا  است  که  میفرماید:

(إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً) (33)

خداونـد  قطعاً  مـیخواهـد  پلیدی  را  از  شـما  اهـل  بـیت  (پیغمبر)  دور  کند  و  شما  را  کاملاً  پاک  سازد.

در  این  عبارت  با  بیان  علّت  تکلیف  و  هدف  آن،  مهر  و  عطوفتی  نهفته  است،  مهر  و  عطوفتی که  اشاره  دارد  به  این  که  یزدان  سبحان  بدیشان  میفهماند  خود  خدای  والامقام،  پاک  داشتن  و  پاکیزه  نمودن  آنان  را،  و  زدودن  ناپاکی  و  پلشتی  از  ایشان  را  برعهده  میگیرد!  این  هـم  عنایت  و  رعایت  آسمانی  مستقیم  و  بدون  واسطهای  در  حقّ  اهل  این  بیت  است.  وقتی که  به  تصوّر  درمیآوریم  گویندۀ  این  فرموده  چـه  کسی  است،  و  پـیش  چشـم  میداریم  او  پروردگار  این  جهان  است.  آن  کسی  است  که  به  جهان  فرمود:  بشو!  جهان  هم  شد  و  پدیدار  آمد.  او  خداوند  بزرگوار  است.  او  مـراقب  و  نگـاهدار  جهان  است.  او  مقتدر  و  توانا  و  والامقام  و  صاحب کبریاء  است  .  .  .  وقتی که  به  تصوّر  درمیآوریم  چه کسی گویندۀ  این  فرموده  است،  متوجّه  میگردیم  این  تکریم  و  تعظیم  چه  اندازه  سترگ  و  بزرگ  و  فرخ  و  فراوان  است.

او که  یزدان  سبحان  است،  این  سخن  را  در کتاب  خود  میگوید،  کتابی که  در  میان  فرشتگان  در  جـهان  بالا  خوانده  میشود،  و  در  این  زمین،  در  هر  جائی  و  در  هر  زمانی  تلاوت  میگردد،  و میلیونها  دل  با  آن  به  پرستش  میپردازند،  و  میلیونها  لب  بدان  میجنبند.

در  واپسین  بند  این  بخش،  ایـن  اوامـر  و  رهنمودها  را  وسیلهای  می کند  برای  از  میان  بردن  ناپاکی  و  پـاکیزه  نمودن  این  بیت  شریف.  تطهیر،  یعنی  پاکیزه  داشتن،  از  تطهّر  به  معنی  پاک  بودن  است.  از  میان  بردن  و  زدودن  رجس،  یعنی  پلیدی  و  پـلشتی،  صورت  میپذیرد  با  وسـائل  و  راههـائی که  مردمان  درپيش  میگیرند  و  خویشتن  را  به  انجام  آنـها  وامیدارنـد،  و  آنـها  را  در  واقعیّت  زندگی  عملی پیاده میکنند.  این  راه  اسلام  است  .  .  .  احساس  و  اندیشه  و  تقوا  و  پرهیزگاری  در  دل  باشد،  و  روش  و  رفتار  در  زندگی  دیده  شود،  این  دو  چیز  با  همدیگر  اسلام  کامل  را  تشکیل  میدهند،  و  با  هر  دوی  اینها  هدفها  و  رویکردهای  اسلام  در  زندگی  تحقّق  میپذیرد  و  پیاده  میگردد.

خداوند  بزرگوار  ایـن  رهنمودها  و  رهنمونهای  زنان  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم را  با  چیزی  به  پایان  میبرد که  همگون  همان  چیزی  است که  رهنمودها  و  رهنمونها  را  بدان  آغازیده  است  .  .  .  زنان  پیغمبر  صلّی الله عليه وآله وسلّم  را  متوجّه  مکانت  و  منزلتی  میفرماید که  دارند.  امتیاز  ایشان  را  بر  سائر  زنان  ذکر  میکند،  امتیازی که  به  سبب  جایگاهی  که  در  پیش  پیغمبر  خدا  صلّی الله عليه وآله وسلّم  دارند  نصیب  ایشان  شده  است،  و  این  امتیاز  همچنین  به  علّت  این  است که  خدا  بدانـان  لطف  فرموده  است  و  خانه هایشان  را  جایگاه  نزول  قرآن،  و  فرودگاه  حکمت  و  فرزانگی،  و  مکان  طلوع  نـور  و  هدایت  و  ایمان  نموده  است.

تفسیر کابلی:

تفسیر: اراده ی خدا خدا (ج) این است که بر اهل بیت پیغمبر این احکام را بجا آورده آنها را خوب و پاک و صاف نماید و بر وفق رتبه آنها چنان صفائی قلبی و نظافت اخلاقی عطاء فرماید که نسبت به دیگران ممتاز و فائق باشند و بعد از «یطهرکم » زیاده کردن « تطهیرا » اشاره به آن است این « تطهیر و اذهاب رجس » از آن قبیل نیست که در آیه وضوء از « و لکن یرید لیطهرکم و لیتم نعمته علیکم » ( مائده رکوع 2 ) و در قصه بدر از لیطهرکم به و یذهب عنکم الرجزالشیطان » ( انفال رکوع 2 ) مراد است بلکه در این موقع از تطهیر آن مرتبه اعلای تهذیب نفس، تصفیه قلب و تزکیه باطن مراد است که به اکمل اولیاءالله حاصل میشود و بعد از حصول آن اگر چه مانند انبیاء ، معصوم نمیشوند البته محفوظ گفته می شوند از اینجاست که « یریدالله لیذهب الایة » فرمود و « ارادالله » نگفت .

تنبیه: کسانیکه در نظم قرآن تدبر و تفکر می کنند قطعا درین شک و شبهه ندارند که اینجا در مدلول اهل بیت ازواج مطهرات یقینا شامل اند زیرا که در رکوع گذشته و آینده روی سخن خاص به طرف آنهاست و نیز نسبت « بیوت » اول در « و قرن فی بیوتکن » بعد از آن در « واذکرن ما یتلی فی بیوتکن » بسوی ایشان کرده شده – علاوتاً این کلمه در قرآن عموماً به همین سیاق استعمال گردیده است – در حین خطاب برای حضرت ساره خانم حضرت ابراهیم (ع) ملائکه فرمودند « اتعجبین من امرالله رحمةالله و برکاته علیکم اهل البیت » ( هود رکوع 7 ) با وجودیکه زن مطلقه از نکاح خارج می شود مگر پیش از انقضای عدت نسبت بیوت به طرف او کرده شده چنانچه فرمود «ولاتخرجوهن من بیوتهن» (طلاق رکوع 1) در قصه حضرت یوسف (ع) «بیت» را به سوی زلیخا منسوب نمود – و راودته التی هو فی بیتها (یوسف – رکوع 3)

بهر حال داخل بودن ازواج مطهرات در اهل بیت درین موقع یقینی است بلکه خطاب آیت اولاً فقط به اوشان است – لیکن اولاد و داماد هم در اهل بیت شامل اند. بلکه نظر به بعض حیثیات به شمول در اهل بیت مستحق تر می باشند چنانچه در یک روایت مسند از کلمه «احق» ظاهر می گردد لهذا در حینیکه آنحضرت (ص) فاطمه و علی و حسن و حسین (رض) را در یک چادر گرفت « اللهم هؤلاء اهل بیتی» و غیره فرمود و در اثنائیکه از قریب خانه ی حضرت فاطمه (رض) گذشت به «الصلوة اهل البیت یریدالله لیذهب عنکم الرجس الخ » خطاب نمود – اظهار این کلمات برای این حقیقت بود که اگرچه آیة خاص در حق ازواج نازل شده و مخاطبه فقط به آنهاست مگر این حضرات هم به طریق اولی مستحق این لقب و اهل فضیلت تطهیراند و چون ازواج مطهرات اولین مخاطب خطاب قرآنی بودند لهذا برای آنها ضرورت اینگونه اظهار و تصریح باقی نمی ماند والله اعلم بالصواب.

تفسیر تابشی از قرآن:

نکات: این آیات نیز راجع به زوجات رسول خداص نازل شده و یک سیاق است و مخاطبین آیات ایشانند. جملة: « إِنِ اتَّقَيْتُنَّ»دلالت دارد که بواسطة تقوی امتیاز شما از دیگران حاصل می‌شود نه بواسطة زوجیت رسول خداص، تفوق شما بر زنان دیگر بواسطة تقوی است نه بواسطة نسبت!

بدان که مخاطب در این آیات جمع مؤنث است مگر در جملة  لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا  که مذکر آمده برای تغلیب، یعنی؛ خدای تعالی برای اینکه رسول خداص را نیز مخاطب قرار دهد و او را نیز مکلف گرداند بدفع رجس، لذا او را غلبه داده و به او و زنانش خطاب جمع مذکر نموده است، چنانکه اگر کسی بر مجلسی که یک مرد و چند زن در آن باشد بخواهد سلام کند طبق عرف عرب؛ سلام علیکم می‌گوید، و مؤید مطلب آیة فوق در آیة 73 سورة هود نیز آمده است که خدا خطاب به ساره عیال ابراهیم فرموده: «أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ»، که در این آیه خطاب جمع مذکر آمده برای وجود و سرپرستی ابراهیم بر ساره و برای وجود ابراهیم در آن خطاب، خطاب در این آیات نیز بملاحظة وجود رسول خداص در میان زوجاتش جمع مذکر آمده است.

میان اهل سنت و تشیع اختلافی حاصل شده که آیة 33 راجع به کیست؟ آیا مخاطب در این آیه رسول خداص با زوجاتش می‌باشد و یا رسول خداص با دختر و داماد و فرزندان دامادش یعنی؛ علی و فاطمه و حسنین علیهم السلام می‌باشد؟ بنظر ما این اختلاف از تعصبات محض ایجاد شده و باید گفت: این آیه راجع به تمام زوجات و کسانی است که خانوادة رسول خداص را تشکیل می‌دادند و پاکی ایشان مطلوب بوده و آبروی رسول خداص می‌باشد، چه داماد و فرزندانش باشد و چه زنانش که اصل خطاب به ایشانست زیرا آلودگی هر یک از ایشان برای رسول خداص و نسبت به او زیبنده نیست و پاکیزگی هر یک از ایشان برای نسبت به رسول خداص مطلوب و مرغوب است، اضافه بر تکلیفی که هر یک برای خود دارند.

بعضی از دانشمندان گفته‌اند: این آیه دلالت بر عصمت اهل بیت رسول دارد، ولی باید گفت: ابدا دلالت ندارد زیرا ارادة حق‌تعالی که می‌فرماید: يُرِيدُ اللَّهُ، یا ارادة تکوینی است و یا ارادة تشریعی، چون قرآن کتاب قانون و تشریعی است باید ارادة مذکور تشریعی باشد و نمی‌توانیم ارادة تکوینی بدانیم مگر آنکه قرینه‌ای باشد، ارادة در این آیه که خدا فرموده يُرِيدُ اللَّهُ.... تا جملة وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا‏ ، مانند اراده‌ای است که در آیة 6 سورة مائده می‌باشد، پس از جملة فاغسلوا وجوهکم تا آخر فرموده:

يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ که مخاطب تمام اهل ایمان است، و از تمام اهل ایمان ارادة طهارت نموده و ارادة طهارت در این آیه قانونی و تشریعی است یعنی؛ خدا از تمام مؤمنین خواسته که پاک و پاکیزه باشند و باختیار خودشان و بدست خودشان خود را پاکیزه و پاک کنند نه بارادة تکوینی. بهر حال اگر مقصود از اراده در آیه‌ای که مربوط به اهل بیت رسول است تکوینی بود، باید در آیه، از امور تکوینی ذکری بمیان می‌آمد چنانکه در آیاتی که کلمة اراده آمده و مقصود از آن ارادة تکوینی است، در آن آیات از امور تکوینی سخن بمیان آمده است، در حالی که در این آیات امور تکلیفی و تشریعی بیان گردیده مانند آنکه می‌فرماید: وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ» و یا «وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِو البته این تکالیف بر سایر اهل ایمان نیز واجب است چنانکه در آیه وضو و آیات مانند آن خدا از تمام اهل ایمان طهارت و ادای تکالیف را خواسته است و خود امامیه در زیارتی که برای حضرت حسین ساخته‌اند می‌گویند: «أشهد أنك قد أقمت الصلاة و آتیت الزکاة». و بعلاوه از جملة لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ: «تا رجس را از شما ببرد» استفاده می‌شود که در اهل بیت رجسی بوده که خدا می‌خواهد آن را ببرد و معصوم نبودند!

دلیل دیگر آن که ارادة تکوینی موجب جبر است همان طوری که خدا اراده کرده درخت انجیر انجیر دهد و درخت انار انار دهد و این اراده تخلف ندارد یعنی « إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ». پس فرق بین ارادة تکوینی و تشریعی این است که در ارادة تکوینی مراد حق واقع می‌شود و تخلف ندارد و بارادة بندگان موقوف نیست، ولی ارادة تشریعی و قانونی حق موکول شده به اختیار بندگان، و ممکن است مراد حق‌تعالی از اراده تخلف کند یعنی خدا از تمام مردم ارادة ایمان کرده ولی باختیار خود مردم: و مردم ارادة حق را انجام ندادند و ایمان نیاورده‌اند، همچنین طهارت، خدا از همة مردم طهارت خواسته ولی بسیاری از افراد این خواست خدا را اطاعت نکردند!

حال می‌گوئیم خدا از تمام مردم پاکی را خواسته ولی در این آیة سورة احزاب بخصوصه از اهل بیت رسول پاکی و پاکیزگی را خواسته است، باعتبار اینکه اهل بیت رسول بستگی به رسول دارند و آبروی ایشان آبروی رسول خداص است، و خدا توقعی که از ایشان دارد و تکلیفی که از ایشان می‌خواهد مؤکدتر و ذکر آن لازم‌تر بوده و لذا در این آیه تذکر داده، اما ارادة حق تکوینی نیست که ایشان بخواست خدا مجبور باشند، یعنی طهارت ایشان ذاتی و تکوینی و بارادة حق باشد نه بارادة خودشان، اگر چنین باشد که طهارت ذاتی و بجبر إلهی باشد، برای ایشان فضیلتی نیست، هر شجر و حجری از خطاء معصوم است و گناه نمی‌کند، بلکه طهارت خانوادة رسول که خدا از ایشان خواسته قانونی و شرعی و بتحصیل خود ایشان است، این تکلیفی است برای ایشان بخصوص، همانطور که داماد و فرزندان رسول باید باختیار خودشان پاک و پاکیزه باشند، زنان او نیز مکلفند وباید خود را پاک وپاکیزه کنند، چه از آلودگی‌های ظاهری و چه باطنی، و نمی‌توان گفت: مثلا أم سلمه و یا حفصه مکلف به طهارت نیستند. پس خدا قانونا و تشریعا از هر زنی از زنان رسول و از سایر بستگان و اولادشان طهارت خواسته با تأکید تَطْهِيرًا‏که مصدر مؤکد است برای وَيُطَهِّرَكُمْ.

پس نزاعی که بین نویسندگان ایجاد شده که مقصود از کلمة أَهْلَ الْبَيْتِ کیست؟ یکی گفته فلان است، دیگری گفته بهمان است، این نزاع‌ها از تعصبات بوجود آمده، و باید گفت: تما خانواده و کسان رسول خداص مکلفند به تحصیل طهارت، هر کس خود را پاک و پاکیزه کرده مقام بیشتری آن هم نزد خدا دارد، و هر کس خود را آلوده نموده مقام پائین‌تری دارد و نباید این آیات إلهی را بهانه‌ای برای نزاع قرار داد، و روایاتی هم که وارد شده هر کدام موافق با قرآن باشد باید پذیرفت.

باضافه برای اینکه دانسته شود أئمة اهل بیت نیز از گناه مصون نمی‌باشند پاره‌ای از کلمات ایشان را می‌آوریم: حضرت علی بن الحسین در دعای 32 صحیفة سجادیه فرموده: «کثر علي ما أبوء به من معصیتك»، یعنی؛ بسیار است معصیت تو بر من که اقرار می‌کنم، و فرموده: «اللهم إنك أمرتني فترکت و نهیتني فرکبت» یعنی؛ خدایا تو مرا امر نمودی پس سر باز زدم و نهی نمودی، پس بجا آوردم، و فرموده: «کبائر ذنوب اجترحتها» یعنی؛ گناهان عظیمی که مرتکب شدم، و در دعای رمضان از خدا خواسته که: «تطهرنا به من الذنوب»، و در دعاهای 11 و 12 و 16 و 20 و 45 از صحیفه فرموده: «و اجعل ختام ما تحصي علینا کتبة أعمالنا توبة مقبولة، لا توقفنا بعدها علی ذنب اجترحناه و لا معصیة اقترفناها و لا تکشف عنا سترا سترته، لیس لحاجتی مطلب سواك و لا لذنبی غافر غیرك و اغفر ذنبی، خلصني من الحسد و احصرني عن الذنوب، هذا ظهري قد أثقلته الخطایا، لیس عندي ما یوجب مغفرتك، و اغفرلنا ما خفي من ذنوبنا و ما علن». و حضرت امیر در بعضی از دعاهای خود فرموده: «و اغفر لي ذنوبي و استر علي عیوبي، أتمنی علیك العظائم فواسوأتاه و قبیح صنیعاه! أیة جرأة تجرأت، و اغفر لي بسعة رحمتك کبائر ذنوبي، لا تفضحني بما جنیته علی نفسي، أتوب إلیك من کل خطیئة ارتکبتها و من کل ذنب عملته و لکل فاحشة سبقت مني، و اعطني في مجلسي هذا مغفرة ما مضی من ذنوبي، اللهم إن عفوك عن ذنبي و تجاوزك عن خطیئتي و صفحك عن عظیم جرمي فیما کان من خطاي و عمدي، اللهم إن ذنوبي و إن کانت فضیعة، لا أستتم التوبة لما أعلمه من ضعفي و أن تغفر لي جمیع ما أحصیت من مظالم العباد قبلي، إلهي إن لم تنلنا ید إحسانك یوم الورود اختلطنا في الجزاء بذوي الجحود، موقرة من ثقل الأوزار ظهورنا».

و صدها کلمات دیگر حضرت امیر و سایر ائمه در دعاها و نهج البلاغه و جاهای دیگر که هر کس بخواهد باید خود مراجعه کند و ببیند و بداند.

بهر حال ائمه چنین اظهار کرده‌اند تا مردم در حق آنان غلو ننمایند، و هیچ پیغمبر و امامی ادعای عصمت نکرده و دلیلی بر آن در کتاب خدا و سنت رسول نیست.

تفسیر معارف القرآن :

مراد از اهل بیت در آیه چیست؟

در آیات فوق الذکر خطاب به زنان پیامبر بود، بنابراین با صیغه ی تأنیث مورد خطاب قرار گرفتند، در اینجا آبا و اولاد ازواج مطهرات نیز در اهل البیت داخل اند بنابراین با صیغه ی مذکر فرمود: (عنکم و یطهرکم) و بعضی از ائمه ی تفسیر تنها ازواج مطهرات را اهل بیت قرار داده اند، حضرت عکرمه و مقاتل چنین نظر داده اند، و سعیدبن جبیر از حضرت ابن عباس نیز چنین روایت نموده است که مراد از اهل البیت در آیه ازواج مطهرات را قرارداده است و در استدلال، آیه ی گذشته را بیان نموده است که : ( واذکر ما یتلی فی بیوتکن) [5].

خطاب به زنان پیامبر در آیات گذشته هم قرینه ی بر آن می باشد که مراد از اهل البیت ازواج مطهّرات می باشند؛ زیرا این آیه در شأن آنها نازل شده است، می فرمود: من حاضرم بر آن مباهله کنم.

ولی روایات متعدد در احادیثی که ابن کثیر آنها را نقل کرده گواه بر این است که حضرت فاطمه، علی، حسن و حسین نیز جزء اهل البیت هستند، هم چنان که در حدیث صحیح مسلم از حضرت عایشه روایت شده است که یک بار آن حضرت از خانه بیرون رفت او در آن زمان چادر سیاه رومی پوشیده بود، حسن بن علی آمد او را در پرتو چادر گرفت، و باز حسین آمد او را هم وارد چادر ساخت، سپس حضرت فاطمه و بعد از او حضرت علی آمدند آنها را با هم چنین نموده این آیه را تلاوت نمود که : (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا) و در بعضی از روایات این هم آمده است که پس از تلاوت آیه فرمود : « اللهم هؤلاء اهل بیتی»[6] .

ابن کثیر بر این مطلب احادیث متعدد و معتبری نقل نموده سپس فرمود : در حقیقت در بین این دو قول که از ائمه ی تفسیر منقول است، هیچ تعارضی وجود ندارد، کسانی که گفته اند این آیه در شأن ازواج نازل شده است و مراد از اهل البیت آنها هستند، منافی با این نیست که دیگران در اهل البیت شامل نگردند، بنابراین صحیح آن است که عبارت اهل بیت شامل ازواج مطهرات هم می شود؛ زیرا که شأن نزول این آیه آنها می باشند، و در دخول شأن نزول در مصداق آیه برای کسی جای شبه ای نیست. حضرات حسنین و حضرت علی و حضرت فاطمه هم طبق حدیث نبوی جزء اهل بیت هستند، و پیش از این و بعد از آن در هر دو جا صیغه ی مؤنث به کار رفته است، در آیات گذشته از (فلا تخضعن بالقول) تا آخر صیغه ی تأنیث به کار رفته و سپس باز در (واذکرن ما یتلی) نیز صیغه ی تأنیث مورد خطاب قرار گرفته است و این آیه در وسط تا قطع کردن سیاق و سباق با صیغه گواهی بر آن است که مراد از آن تنها ازواج نیستند بلکه مردانی نیز در آن داخلند.

آنچه در آیه ی مذکور فرمود که: (لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا) ظاهر است که مراد از آن این است که حق تعالی به وسیله ی این هدایات اهل البیت را از اغوای شیطانی و معاصی و قباح محفوظ نگاه می دارد و پاک می کند، خلاصه این که تطهیر تشریعی مراد است نه تشریع تکوینی که ویژه ی انبیاء علیهم السلام است، پس لازم نمی آید که هم آنها معصوم باشند، و چون انبیاء علیهم السلام صدور هیچ گناهی از آنان امکان پذیر نباشد، اهل تشیع درباره ی خاصه تطهیر تکوینی با جمهور امت اختلاف کرده اند، و مدعی شده اند که اهل بیت تنها بر اولاد و عصبات رسول دلالت دارد، و ازواج مطهرات از آن بیرون می باشند، ثانیاً مراد از تطهیر در آیه عصمت است، اهل بیت مانند انبیاء معصومند جواب و بحث مفصل مسئله را در سوره ی احزاب احکام القرآن آورده در آن تعریف عصمت و اختصاص آن به انبیاء و ملایکه و علاوه بر آنها عدم عصمت دیگران با دلایل شرعی توضیح داده شده است، اهل علم می توانند ملاحظه نماید و عوام الناس به آن نیازی ندارند.

(وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ) مراد از آیات الهی قرآن و از حکمت تعلیمات رسول الله و سنت اوست، چنان که عموم مفسرین حکمت را در اینجا به سنت تفسیر نموده اند، و لفظ «اذکرن» می تواند دو مفهوم داشته باشد: یکی آنکه این چیزها را خود حفظ کنند که نتیجه ی آن عمل بر آنهاست دوم این که قرآنی که در خانه های آنان و در نزدشان نازل شده است یا تعلیماتی که رسول الله (ص) به آنها داده آنها را برای امت بیان کنند و به آنها برسانند.

شما نيز نظري براي اين مطلب ارسال نماييد:

ارسال نظر خصوصی

ذخیره مشخصات